Gezonde spanning voor een presentatie: als het goed is heeft iedereen die wel eens. Toch is die spanning lang niet bij iedereen gezond, maar eerder ondermijnend. Spreekangst brengt zelden iets goeds: het geeft je stress, heeft invloed op je prestaties en zorgt ervoor dat je je alles behalve zeker voelt voor een groep.
Herkenbaar? Je bent niet de enige: er zijn ontzettend veel mensen die spreekangst hebben. Gelukkig zit je er (meestal) niet voor eeuwig aan vast. Met een goede voorbereiding en wat oefening is het mogelijk om die knagende zenuwen om te zetten naar lekkere kriebels!
1. Ken de functie van spreekangst
Spreekangst - of eigenlijk angst in zijn algemeen - is er om je te helpen. Oké, spreekangst zelf is misschien niet helemaal handig, maar het systeem dat eraan ten grondslag ligt wel. Ons autonome zenuwstelsel dat in actie komt bij gevaar helpt ons te overleven. Is er een wolf in de buurt? Dan is het handig dat we volledig bevriezen. Dan ziet ‘ie je tenslotte sneller over het hoofd.
Ons lijf is er simpelweg op geprogrammeerd in de angststand te gaan wanneer onze hersenen iets spannends opmerken. Om te overleven. Er is alleen één probleem: onze hersenen hebben nog niet geleerd dat er een verschil is tussen levensgevaarlijke situaties en spannende (sociale) aangelegenheden.
Al die handige trucjes die je helpen te ontkomen aan een wolf of een beer, worden dus ook ingezet tijdens je presentatie. Rete onhandig! Want wat heb je aan een racend hart en trillende vingers tijdens een pitch? Bar weinig. Er is tenslotte geen beer om voor weg te rennen. Die extra spierkracht die je krijgt met deze lichamelijke reacties is dus helemaal niet nodig.
Naast de ondermijnende gedachten die je kan hebben in het geval van spreekangst, zijn de zenuwen die je daadwerkelijk voelt dus een lichamelijke reactie. Dat is goed om te weten: dat betekent dat je niet alleen je gedachten, maar ook je geest tot orde mag gaan roepen om je spreekangst te overwinnen. Daar zijn concrete methoden voor.
Meer weten over dit systeem van je autonome zenuwstelsel? Bekijk dan dit TEDx filmpje over plankenkoorts.
2. Werk aan alles dat binnen jouw controle ligt
Ja, je hebt het een en ander niet in de hand wanneer je presenteert. Bijvoorbeeld de reacties van het publiek. Probeer daar niet teveel op te focussen: stel jezelf gerust door de tijd te nemen voor de zaken waar je van te voren alle controle over hebt.
Goede sprekers laten het soms lijken alsof ze alles ter plekke uit hun mouw schudden. Maar eerlijk? Zelfs de grootste sprekers werken uitgebreid aan hun voorbereiding! Juist door die voorbereiding weten ze krachtig en ontspannen te presenteren.
Doe dus onderzoek naar je onderwerp, oefen je presentatie regelmatig en verzamel leuke voorbeelden, filmpjes en afbeeldingen om je presentatie te verrijken.
3. Bekijk ook op voorhand de zaal en de techniek
Het is altijd handig eerder aanwezig te zijn. Zo kan je controleren of je techniek werkt, bijvoorbeeld wanneer je een PowerPoint gebruikt. Zelfs de meest ervaren sprekers krijgen in sommige gevallen paniek wanneer zaken als de techniek niet werken zoals verwacht. Dus ben die paniek voor. Dat mag gewoon.
4. Neem je voorbereiding ook weer niet te serieus
Ja, een goede voorbereiding is het halve werk. En ja, de beste sprekers schrijven hun speech van te voren uit. Maar dat betekent niet dat je je 100% aan dat script hoeft te houden! Het is verleidelijk te balen van jezelf wanneer je struikelt over een zin of een volledig onderdeel vergeet. Maar het enige wat je daarmee bereikt, is dat je je meer gespannen gaat voelen.
Onthoud dat je publiek niets weet over jouw voorbereiding. De kans is zeer groot ze het stuk dat jij vergeet niet eens zullen missen. En doen ze dat toch? Dan vragen ze er wel naar. Dat is helemaal niet erg: want vragen krijg je sowieso van betrokken luisteraars. Die laten hun betrokkenheid juist blijken door extra interesse te tonen in je onderwerp. Vaak alleen maar een goed teken dus!
5. Zorg voor ontspanning van te voren
Het kan – zeker in het geval van spreekangst – verleidelijk zijn door te draven in je voorbereiding. Hoe harder je oefent, hoe groter de kans dat het goed gaat, toch? Toch is een nacht doorhalen absoluut niet aan te raden. Je kan beter een paar keer minder oefenen dan je nachtrust overslaan. Lekker ontspannen in de avonden en goed slapen helpt juist je algehele stresslevels te verlagen. (Lees deze slaaptips ook even)
Zorg ook voor ontspanning vlak voor je presentatie. Neem rustig de tijd voor je ontbijt, je koffie en doe ademhalingsoefeningen in de auto. Zelf neem ik ter plekke ook altijd even een paar minuten voor mezelf. Dan zet ik mijn voeten stevig op de grond en doe ik een aardingsoefening. Doe ik dat niet? Dan zit ik veel teveel in mijn hoofd en beginnen die zenuwen bij mij ook te gieren door mijn lijf!
6. Denk je veel na? Maak daar gebruik van!
Oké, het is niet handig om continu na te denken over je presentatie. We zijn namelijk vaak geneigd om te piekeren over alles wat fout kan gaan, wat een trucje van je geest is om je voor te bereiden op gevaren. Echter zorgen die gedachten er juist voor dat je meer spanning en minder zin om te spreken hebt.
Dat werkt ook omgekeerd: door even je ogen te sluiten en te visualiseren hoe alles wél goed verloopt, krijg je juist een positief effect. Je zal merken dat de spanning er (een klein beetje) minder op wordt.
Daarnaast is zo’n gedachteoefening vaak een self fulfilling prophecy. Dat houdt in dat als je jezelf voorstelt dat alles goed gaat, dat vaak ook gebeurt. Door juist in het positieve te geloven en (ook al is het kunstmatig) jezelf te vertellen dat je in jezelf gelooft, doet je publiek dat ook.
Niet overtuigd? Dan hier nog een omgekeerd voorbeeld: wanneer één ding mis gaat in de ochtend en we de dag bestempelen als een “baaldag”, dan wordt het ook een baaldag. Dan gaat álles mis. Ze noemen het Murphy’s Law, maar eigenlijk doen we het onszelf aan. Probeer het maar eens: start je dag met een lekke band? Probeer optimistisch te blijven en kijk wat er gebeurt!
7. Het publiek bestaat uit mensen, geen monsters
Naast van te voren visualiseren dat je presentatie perfect verloopt, kan het ook helpen even stil te staan bij wie je voor je hebt. Mensen. En wat hebben alle mensen met elkaar gemeen? Dat ze stiekem een beetje onzeker zijn over allerlei dingen. Ook over presenteren. En: deze mensen hebben ook allemaal andere meningen en opvattingen over wat goed is.
Ik was vroeger best onzeker over mijn Brabantse accent. Zeker wanneer ik in het Noorden van ons land een training gaf, kon ik me daar druk over maken. Nemen ze me wel serieus met mijn accent? Soms oefende ik van te voren in de auto mijn meer Hollandse accent, maar uit mijn enthousiasme sprak ik toch altijd Brabants.
En raad eens? Dat Brabantse werd – tegen mijn verwachting in – altijd erg gewaardeerd! Ik krijg regelmatig terug dat de trainingen die ik geef juist extra gemoedelijk aanvoelen door mijn zachte G. Een kracht dus.
8. Blijf goed ademen tijdens je presentatie
Goed ademen is belangrijk. Logisch: want het is wel handig om lucht in je longen te hebben tijdens je presentatie. Toch is dat niet de enige reden om op je ademhaling te letten. Want wist je dat wanneer je je angstig voelt je ademhaling omhoog gaat? Dit is zodat je spieren meer zuurstof om weg te rennen krijgen. Die heb je alleen helemaal niet nodig tijdens je presentatie.
Gelukkig kan je met je ademhaling je lichaam duidelijk maken dat je die extra spierkracht niet nodig hebt. Door diep en rustig te ademen en van te voren ademhalingsoefeningen te doen, communiceer je naar je lijf dat ‘ie gewoon mag ontspannen. Dat heeft niet alleen een positief effect op je trillende handen: ook je geest krijgt meer ruimte en vertrouwen.
9. Omarm je zenuwen
Plankenkoorts is niet handig. Het laatste wat je wil is dichtklappen tijdens een presentatie. Om nog maar te zwijgen over alle stress die je van te voren ervaart. Toch is een presentatie zonder zenuwen ook niet alles. Zenuwen houden je scherp! Vaak helpt gezonde spanning je snel in een energieke sfeer te komen wat je presentatie alleen maar krachtig maakt.
Zelf heb ik een periode ervaren hoe het is om géén spanning te hebben voor optredens en presentaties. Waar het vandaan kwam? Geen idee. Wat het effect was? Nou, niet zo leuk: ik was van te voren steeds veel te slap in mijn energie. Elke keer moest ik met warming-ups hard mijn best doen in die enthousiaste power-modus te komen. En dat terwijl zenuwen je juist helpen dit automatisch voor elkaar te krijgen! Die zenuwen zijn dus zo slecht nog niet.
10. Heb lol in het gevecht met je spreekangst!
Natuurlijk, ik snap het: je had veel liever gehad dat het je allemaal wat makkelijker af ging. Dat je met wat minder moeite voor een groep mensen ging staan. Maar eerlijk? Wat heb je aan alles meteen goed doen? Face your fears en overtref jezelf. Elke stap is er weer eentje om trots op te zijn. Iemand die alles al kan, ervaart die euforische momenten niet. En die overwinningsmomenten maken het leven juist zo leuk!
Samen met een coach aan de slag met je spreekangst?
Soms zit spreekangst dieper en zijn deze tips niet voldoende. Dan kan het handig zijn te onderzoeken waarom de angst er zit. Vaak komt spreekangst voort uit niet-helpende opvattingen die we onszelf hebben aangeleerd. Bijvoorbeeld “Ik ben een egoïst als ik in de schijnwerpers sta” en “Ik moet alles perfect doen”. Deze opvattingen zitten vaak zo diep, dat we die niet zomaar van ons af schudden.
Zou je een extra steuntje in de rug willen om in een veilige omgeving van je spreekangst af te komen? Schrijf je dan in voor een gratis intake voor de presentatie angst coachingsessies.
